شورای فرهنگ عمومی
دبیر: حجت الاسلام و المسلمین سید حسین شاهمرادی
مروری کوتاه بر روند فعالیت‌های شورای فرهنگ عمومی
پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و ضرورت انقلاب فرهنگی، براساس فرمان حضرت امام خمینی (ره) در سال ١٣٦٣، شورای عالی انقلاب فرهنگی شکل گرفت. این شورا وظیفة خطیر ساماندهی به وضعیت دانشگاه‌ها را به عهده داشت. پس از آن موضوع رسیدگی به وضعیت فرهنگی جامعه در آن شورا مطرح و بر اساس نظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ریاست وقت شورای عالی انقلاب فرهنگی، مبنی بر توجه به فرهنگ عمومی مردم، پیشنهاد تشکیل شورای فرهنگ عمومی مطرح شد و سرانجام در سال ١٣٦٤، به منظور تعیین اهداف، سیاستگذاری و هدایت فرهنگ عمومی کشور، شورای فرهنگ عمومی با وظایف مشخص شکل گرفت و به صورت رسمی از سال ١٣٦٥ آغاز به کار کرد. سال ١٣٩٢ که دوره هشتم فعالیت شورا می باشد، با آغاز به کار دولت تدبیر و امید از مرداد ماه سال مذکور شروع شده است.
شورای فرهنگ عمومی به عنوان یکی از شوراهای اقماری شورای عالی انقلاب فرهنگی به ریاست وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت دارد. براساس آیین‌نامه مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، این شورا دارای ٣٠ عضو است و هر دو هفته یک بار، به صورت مستمر تشکیل جلسه می‌دهد و تا پایان سال ١٣٩٤ ، ٦٥٧ جلسه برگزار کرده است.
از سال ١٣٦٤ تاکنون، آیین‌نامه شورای فرهنگ عمومی بنا به ضرورت در سه نوبت در تاریخ ١٣٦٤/٨/١٤، ١٣٧٢/١٠/٢١ و ١٣٧٦/٣/٢٠ توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی اصلاح و بازنگری شده است که اهم وظایف آن به شرح ذیل می‌باشد:
١- بررسی کارشناسی درباره تجزیه و تحلیل شرایط و جریانات فرهنگی جهان و تبیین تأثیر کانون‌ها و ابزارهای مهم در این زمینه و اتخاذ تدابیر مناسب و ارائه گزارش تحلیلی جامع به شورای عالی؛
٢- بررسی و تحلیل شرایط و جریانات فرهنگی کشور و سنجش نظام ارزشی جامعه به منظور تعیین نقاط قوت و ضعف فرهنگی و ارائه راه‌حل‌های مناسب؛
٣- برنامه ریزی و هدایت فرهنگ عمومی به منظور تحقق اهداف و اجرای سیاست های فرهنگی کشور، مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی؛
٤- تهیه و تدوین طرح‌هایی برای هماهنگ‌کردن کوشش‌های فرهنگی و هنری و تبلیغی در سازمان‌ها و مراکز رسمی فرهنگی و هنری در جهت اعتلای فرهنگ و هنر و بهبود کیفیت آنها و پیشنهاد طرح‌ها به شورای عالی انقلاب فرهنگی و نیز تهیه و پیشنهاد موضوعات و طرح‌هایی راجع به آن بخش از وظایف شورای عالی که به شورای فرهنگ عمومی مربوط است؛
٥- بررسی آثار فرهنگی مترتب بر سیاست‌ها و اجرای طرح‌ها و برنامه‌های اقتصادی و اجتماعی به منظور اطمینان از همسویی و عدم مغایرت آنها با اصول سیاست فرهنگی کشور و ابلاغ نتیجه به دستگاه‌های اجرایی و نیز ارائه راه‌حل‌های اصلاحی مورد نیاز؛
٦- تصویب روش‌های اجرایی تشویقی به منظور شکوفایی فرهنگ عمومی در ابعاد مختلف آن؛
٧- تهیه و پیشنهاد طرح های گسترش و بهبود تبلیغات دینی و عمران و احیای مساجد و مجامع مذهبی.
مهم‌ترین مصوبات شورای فرهنگ عمومی
گستره مصوبات شورای فرهنگ عمومی، شامل تأسیس نهادها، شوراها و سازمان‌های فرهنگی، صدور بیانیه در مناسبت‌های فرهنگی و تنظیم آیین‌نامه‌های فرهنگی و مناسبت های خاص است که در هر دوره بنا به ضرورت تدوین شده است:
دوره اول:
در این دوره، (از ١٣٦٤/٨/١٤ تا ١٣٧١/٤/٢٤) آیین‌نامه شورا تنظیم و براساس آن فعالیت‌ها شروع شد. مصوبات این دوره غالباً پیرامون موضوعات کلان فرهنگی بود که اهداف، سیاست‌ها و ضوابط نشر کتاب، اصول سیاست فرهنگی کشور، اساسنامه انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و شورای عالی جوانان از آن جمله است.
دوره دوم:
در این دوره (از ١٣٧١/٤/٢٥ تا ١٣٧٢/١١/٢٥) که کوتاه‌ترین دوره محسوب می‌شود، مهم‌ترین مصوبه «اساسنامه کانون فرهنگی و هنری مساجد» است که در حال حاضر نه تنها به تشکیلات مستقلی برای ساماندهی به امور فرهنگی در مساجد کشور تبدیل شده است، بلکه منجر به تأسیس هزاران مؤسسه فرهنگی در مساجد شده که در ارتقای سطح فرهنگ عمومی نقش بسزایی دارند.
دوره سوم:
در این دوره، (از ١٣٧٢/١١/٢٦ تا ١٣٧٦/٥/٣١)، مسایل خرد فرهنگ عمومی نیز مورد توجه قرار گرفته و آیین‌نامه شورای فرهنگ عمومی استان، آیین‌نامه نامگذاری روزهای خاص، آیین نامه نام گذاری شهرها، خیابان ها، اماکن و مؤسسات عمومی؛ هیأت‌های نظارت بر کتاب بزرگسال و کودک؛ اساسنامه گنجینه ملی آب ایران؛ و صدور بیانیه‌ها از جمله اقدامات این دوره است.
دوره چهارم:
در این دوره، (از ١٣٧٦/٦/١ تا ١٣٧٩/١٠/٢٥)، تدوین سیاست‌های مقابله با تهاجم فرهنگی شکل گرفت و اقدامات دیگر این دوره عبارتند از: آیین‌نامه انتخاب خادمان فرهنگ عمومی کشور؛ تشکیل هیأت‌های نظارت بر نشر کتاب استانها؛ آیین‌نامه اجرایی نظارت بر نام گذاری اماکن؛ آیین نامه شورای نظارت بر ساخت، واردات و صادرات اسباب‌بازی کودکان و آیین نامه اجرایی آن؛ آیین نامه نظارت بر انتخاب، ساخت و نصب مجسمه و یادمان در میدان ها و اماکن عمومی و دستورالعمل اجرایی آن؛ تشکیل ستاد هدایت فرهنگی مسابقات جام‌جهانی ١٩٩٨ فرانسه؛ ضوابط برگزاری مسابقات فرهنگی و هنری.
دوره پنجم:
در این دوره، (از ١٣٧٩/١٠/٢٦ تا ١٣٨٤/٥/٣٠) ، مسایل خرد و کلان و بیانیه‌ها و آیین‌نامه‌های متعدد شکل گرفته است که مهم‌ترین آنها عبارتند از: آیین نامه اجرایی نحوه انتخاب خادمان نمونه فرهنگ عمومی کشور؛ آیین نامه نظارت بر علایم، نشانه ها و تصاویر روی البسه و لوازم التحریر و کالاهای مشابه؛ اساسنامه مجتمع‌های علمی ـ فرهنگی ربع رشیدی، قلعه فلک الافلاک و بوعلی سینا؛ سیاست‌های فرهنگی به مناسبت نامگذاری سال عزت و افتخار حسینی؛ آیین نامه داخلی جلسات شورای فرهنگ عمومی؛ آیین نامه اجرایی ضوابط برگزاری مسابقات دینی، فرهنگی و هنری؛ شاخصهای فرهنگی، تأثیر فرهنگی محرم بر اقشار جامعه؛ آیین نامه برگزاری نمایشگاه ها و نمایش زنده لباس در ایران؛ آیین‌نامه ستاد پشتیبانی و هماهنگی امور مساجد کشور؛ و نامگذاری ١٠ اردیبهشت با عنوان «روز ملی خلیج فارس» و سوم خرداد با عنوان «روز مقاومت، ایثار و پیروزی» به منظور ارتقای سطح فرهنگ عمومی جامعه.
دوره ششم:
در این دوره (از ١٣٨٤/٥/٣١ تا ١٣٨٨/٦/١١)، شورا مباحث مرتبط در حوزه فرهنگ عمومی را مورد توجه قرار داده و مصوباتی همچون: شیوه های ارتقا، ترویج و تعمیق فرهنگ عمومی در بستر ماه رمضان؛ آیین نامه شورای سیاستگذاری، هماهنگی و هدایت فعالیت های فرهنگی جام جهانی ٢٠٠٦ آلمان؛ راهکارهای جلوگیری از بروز و ظهور افراد، تشکل‌ها و انجمن‌های انحرافی با پوشش مسایل عرفانی و معنوی؛ چشم‌انداز بخش فرهنگ عمومی ج.ا.ا. در افق ١٤٠٤ هجری شمسی؛ اصول و سیاست‌های فرهنگی برنامه پنجم توسعه؛ سیاست‌های ساماندهی شوون فرهنگی در مناسبت‌های مذهبی (محرم)؛ سند مؤلفه‌های هویت ملی ایرانیان؛ مبانی، الزامات فرهنگی و سیاست‌های اجرایی ناظر بر اصلاح الگوی مصرف؛ شاخصهای کلان فرهنگ عمومی؛ راهکارهای اجرایی گسترش فرهنگ عفاف و حجاب؛ راهکارهای اجرایی تقویت اتحاد ملی؛ دستورالعمل راهکارهای تقویت انسجام اسلامی؛ دستورالعمل اجرایی آیین نامه نظارت بر نامگذاری شهرها، خیابان ها، اماکن و مؤسسات عمومی؛ آیین نامه شورای فرهنگ عمومی شهرستان؛ سیاست های اجرایی ارتقای فرهنگ مصرف و مقابله با اسراف و تجمل گرایی؛ دستورالعمل ساماندهی محتوای صوتی – تصویری فضای تبادل گوشی تلفن همراه؛ اساسنامه جشنواره پروین اعتصمامی؛ و نام گذاری ٢٠ فروردین با عنوان «روز بزرگداشت شیخ کلینی»، ٢٣ مرداد با عنوان «روز مقاومت اسلامی»، ٩ مهرماه با عنوان «روز همبستگی با کودکان و نوجوانان فلسطینی»، ١٤ آبان با عنوان «روز فرهنگ عمومی»، ١٧ ربیع الاول با عنوان «روز اخلاق و مهرورزی»، ١٤ بهمن با عنوان «روز فناوری فضایی» از نمونه‌های بارز آن بوده است.
دوره هفتم:
در این دوره (از ١٣٨٨/٦/١٢ تا ١٣٩٢/٥/١٥)، آیین‌نامه ترویج فرهنگ پهلوانی از طریق توسعه ورزش زورخانه‌ای در کشور؛ اساسنامه تأسیس بنیاد غیردولتی و غیرانتفاعی علمی، فرهنگی اجتماعی سید جمال‌الدین اسدآبادی؛ آیین‌نامه نحوه نامگذاری روزها و مناسبت‌های خاص؛ نامگذاری سال ١٣٩٠ به نام جهاد اقتصادی؛ نام گذاری روزهای : ۹ دی با عنوان روز «بصیرت و میثاق امت با ولایت»، ١٢ شهریور همزمان با سالروز شهادت رییس علی دلواری به عنوان «روز مبارزه با استعمار انگلیس»، ٢٠ فروردین با عنوان «روز هنر انقلاب اسلامی»، ١٧ شوال با عنوان «روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه ای»، ١٣ جمادی الثانیه با عنوان «روز تکریم مادران و همسران شهدا»، ، ٥ ذی القعده با عنوان «روز تجلیل از امامزادگان و بقاع متبرکه»، ١٨ تیر با عنوان «روز ادبیات کودکان و نوجوانان»، ٨ آبان با عنوان «روز پدافند غیرعامل»، ٣٠ تیر با عنوان «روز بزرگداشت آیت الله سید ابوالقاسم کاشانی»، ١٤ تیر با عنوان «روز شهرداری و دهیاری»، ١٥ مرداد با عنوان «روز بزرگداشت خلبان شهید بابایی»، ١٠ شهریور با عنوان «سالروز تشکیل قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا (ص)»؛ سند نهضت مطالعه مفید؛ اهداف و راهکارهای تحقق همت مضاعف و کار مضاعف؛ سیاست‌های فرهنگی تحقق شعار تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی؛ سیاست‌های فرهنگی مقابله با تحریم اقتصادی؛ سیاست های فرهنگی تحقق شعار «حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی»؛ آیین نامه عناوین هویتی شهرها؛ دستورالعمل اجرایی آیین نامه نحوه نامگذاری روزها و مناسبت های خاص؛ اساسنامه بنیاد فرهنگی و ادبی استاد شهریار؛ نام گذاری فرودگاه آیت الله سید اسدالله مدنی در استان آذربایجان شرقی (تبریز)، فرودگاه ١٩ مهر در استان خراسان شمالی (بجنورد), بیانیه شورا در مورد یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا و نهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید.
دوره هشتم: در این دوره که از ١٣٩٢/٥/١٦ شروع شده است، به منظور استفاده حداکثر از ظرفیت شورای فرهنگ عمومی کشور و استانها، آسیب‌شناسی شورا در دستور کار قرار گرفت و همزمان دبیر شورا سفرهای استانی را برای فعال‌سازی شوراها آغاز نموده است. نامگذاری فرودگاه لارستان در استان فارس؛ بررسی و آسیب شناسی شورای فرهنگ عممی کشور و استان ها؛ نام گذاری ١٥ فروردین با عنوان «روز ذخایر ژنتیکی و زیستی»، ٢١ فروردین با عنوان «سالروز افتتاح حساب ١٠٠ امام (ره) و تأسیس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی»، ٧ صفر با عنوان «روز بزرگداشت سلمان فارسی»، ١٨ اردیبهشت با عنوان «روز بیماری خاص و صعب العلاج»، ٣٠ اردیبهشت با عنوان «روز ملی جمعیت»، ١٢ تیر با عنوان «روز افشای حقوق بشر آمریکایی»، ٢٦ تیر با عنوان «سالروز تأسیس نهاد شورای نگهبان»، ٢١ مرداد با عنوان «روز حمایت از صنایع کوچک»، ٧ مهر با عنوان «روز بزرگداشت شمس» و «روز بزرگداشت فرمندهی شهید دفاع مقدس»، ٢٤ مهر با عنوان «روز ملی پارالمپیک»، ١٠ نوامبر با عنوان «روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه»، ١٢ آذر با عنوان «روز قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، ٢٧ آذر با عنوان «روز جهان عاری از خشونت و افراطی گری»، ٨ دی با عنوان «روز صنعت پتروشیمی»، ٢٦ ژانویه با عنوان «روز جهانی گمرک»، ١٨ اسفند با عنوان «سالروز تأسیس کانون های فرهنگی و هنری مساجد کشور»، ٢٠ اسفند با عنوان «روز راهیان نور»، تدوین اولویت های شورای فرهنگ عمومی در سال ١٣٩٣ با تأکید بر مبانی ثبات و قوام نهاد خانواده و سبک زندگی ایرانی – اسلامی صدور مجوز چاپ، تطبیق و نظارت بر انتشار تقویم رسمی کشور؛ سیاست ها و خط مشی های حمایتی و هدایتی درباره اسباب بازی کودکان؛ آیین نامه ترویج فرهنگ حضور و حمایت از سلامتی، نشاط، توانمندسازی و افتخارآفرینی جانبازان و معلولان از طریق ورزش؛ بیانیه شورا درباره گسترش فرهنگ حجاب و عفاف؛ از اقدامات شورا در این دوره است. .
این شورا، به منظور رسیدگی جدی‌تر به برخی موضوعات مهم در ادوار مختلف، اقدام به تأسیس دفاتر و شوراهای فرعی در زیرمجموعه دستگاه‌های فرهنگی نموده است، که عبارتند از:
۱ ـ شورای نظارت برنام‌گذاری شهرها، خیابان‌ها، اماکن ومؤسسات عمومی؛
۲ ـ کمیسیون نامگذاری روزهای خاص؛
۳ ـ شورای نظارت بر طراحی، ساخت، تهیه و توزیع اسباب‌بازی کودکان؛
۴ ـ شورای‌نظارت برانتخاب، ساخت و نصب مجسمه و یادمان در میدان‌ها و اماکن عمومی؛
۵ ـ شورای نظارت برعلایم، نشانه‌ها وتصاویر روی لباس‌ها، لوازم‌التحریر و کالاهای مشابه؛
۶ ـ دفتر پی‌گیری مصوبه مقابله با عرفان‌های انحرافی؛
٧- کارگروه تبلیغات محیطی.
شورای فرهنگ عمومی استانها و شهرستان‌ها
در سال ۱۳۷۲، شورای فرهنگ عمومی کشور با هدف توجه بیشتر به مسایل فرهنگی استان‌های کشور و پی‌گیری مصوبات شورای فرهنگ عمومی و شورای عالی انقلاب فرهنگی در سطح استانها نسبت به تأسیس و تشکیل شورای فرهنگ عمومی در مراکز استانها اقدام نمود که بحمدالله هم اکنون، شورای فرهنگ عمومی در مرکز تمامی استانها تشکیل شده است. این شورا در استانها به ریاست ائمه جمعه و نایب رییسی استانداران و دبیری مدیران کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استانها فعالیت می‌نماید؛ که از جمله وظایف آن می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
١- مطالعه، تجزیه و تحلیل و ارزیابی سالیانه وضع فرهنگ عمومی استان براساس شاخصهای تدوین شده در دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی کشور؛
٢- شناسایی و ارزیابی علمی، پیش بینی و رصد موضوعات اجتماعی و فرهنگی فراگیر استان؛
٣- انجام تحقیقات مرتبط با فرهنگ عمومی استان و تحلیل و ارزیابی نتایج تحقیقات علمی انجام شده به منظور دسترسی به راهکارهای مناسب جهت حل مسایل فرهنگی؛
٤- شناسایی، سنجش استعدادها، قابلیت ها و توانمندی های فرهنگی استان؛
٥- بررسی و اظهار نظر نسبت به موضوعات، طرح‌ها و گزارش‌هایی که از سوی شورای فرهنگ عمومی کشور به شورای فرهنگ عمومی استان ارجاع می‌شود؛
٦- تهیه و تدوین و پیشنهاد طرح های عملیاتی و کاربردی برای بهبود شاخص های فرهنگ عمومی استان؛
٧- تلاش در جهت همکاری و هماهنگی و همسویی بین دستگاه‌های دولتی وغیردولتی و مجریان فرهنگی استان در زمینه ساماندهی برنامه‌های فرهنگی استان؛
٨- اتخاذ شیوهای تشویقی در استان به منظور شکوفایی فرهنگ عمومی در ابعاد مختلف؛
٩- برنامه‌ریزی کوتاه مدت ، میان مدت و تدوین شیوه نامه های لازم برای ایفای وظایف در چارچوب سیاست های شورای فرهنگ عمومی؛
١٠- برنامه ریزی در جهت اجرای مصوبات ابلاغی شورای عالی انقلاب فرهنگی و تصمیمات شورای فرهنگ عمومی کشور در استانها؛
١١- ارزیابی روند اجرایی سیاست ها و برنامه های فرهنگی در استان.
در ادامه فعالیت‌های شورای فرهنگ عمومی در استانها با هدف توجه به شهرستان‌ها، تشکیل شورای فرهنگ عمومی شهرستان‌ها در دستور کار شورای فرهنگ عمومی قرار گرفت و در سال ۱۳۸۵ آیین‌نامه شورای فرهنگ عمومی شهرستان با این وظایف، تصویب شد:
١- بررسی معضلات و ویژگی‌های فرهنگی که در جامعه شهری و روستایی آن منطقه وجود دارد، و ارایه راهکارهای مناسب برای رفع این معضلات و انعکاس آن به شورای فرهنگ عمومی استان؛
٢- تلاش برای حذف سنت‌های غلط رایج و تشویق مردم بر حفظ و تقویت ارزش‌های دینی، انقلاب اسلامی و فرهنگی منطقه؛
٣- برنامه ریزی در جهت هماهنگی و همسو کردن دستگاه ها، مراکز و مؤسسات دولتی و غیردولتی در منطقه برای فعالیت در زمینه مسایل فرهنگی؛
٤- اتخاذ شیوه‌های تشویقی و نظارتی در شهرستان از سوی شورای فرهنگ عمومی به منظور اعتلا و شکوفایی فرهنگ عمومی در ابعاد مختلف؛
٥- بررسی زمینه ها و یا آثار فرهنگی مترتب بر سیاست ها و اجرای طرح و برنامه های اقتصادی، اجتماعی در منطقه به منظور اطمینان از همسویی و عدم مغایرت آنها با اصول سیاست فرهنگی و سیاست ها و ارزش های فرهنگی کشور و استان و ابلاغ نتیجه به دستگاه های اجرایی شهرستان؛
٦- مطالعه سیاست‌های فرهنگی ابلاغی از مرکز استان و کشور، اظهار نظر نسبت به موضوعات طرح شده و تهیه گزارش‌های مورد نیاز استان برای اصلاح فرهنگ عمومی در شهرستان‌ها و پی‌گیری مصوبات شورای فرهنگ عمومی و شورای عالی انقلاب فرهنگی در سطح شهرستان .
آدرس: میدان بهارستان، خیابان کمال الملک
تلفن: ٣٣٩٠٢٨٦٩
دورنگار: ٣٣٩٠١٢٤٢